اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر
همچنانکه حکومتها بادرست کردن یک قانون اساسی به رتق وفتق امورمیپ ردازندمردم سراسرجهان هم نیازبه یک قانون اساسی مردمی دارند که جلو خطاهای حاص ازعملکرددولتها وحکومتها را بگیرند
متن اعلامیه‌ی جهانی حقوق ِ بشر
اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر
تصویب شده در سازمان ملل متحد، 10 دسامبر 1948
ترجمه‌ی محمدجعفر پوینده
دیباچه
ازآن‌جا که شناسایی حیثیت وکرامت ذاتی تمام اعضای خانواده‌ی بشری و حقوق برابروسلب‌ناپذیرآنان اساس آزادی،عدالت وصلح درجهان است؛از آن‌جاکه نادیده گرفتن وتحقیرحقوق بشربه اقدامات وحشیانه‌ای انجامیده که وجدان بشررابرآشفته‌اندوپیدایش جهانی که درآن افراد بشردربیان وعقیده آزاد،وازترس وفقرفارغ باشند،عالی‌ترین آرزوی بشراعلام شده است؛از آن‌جاکه ضروری است که ازحقوق بشرباحاکمیت قانون حمایت شودتا انسان به عنوان آخرین چاره به طغیان برضد بیدادوستم مجبورنگردد؛از آن‌جاکه گسترش روابط دوستانه میان ملت‌ها باید تشویق شود،از آن‌جاکه مردمان ملل متحد، یمان خودرابه حقوق اساسی بشروحیثیت وکرامت و ارزش فردانسان وبرابری حقوق مردان وزنان، دوباره درمنشورملل متحد اعلام وعزم خود راجزم کرده‌اندکه به پیشرفت اجتماعی یاری رسانند و بهترین اوضاع زندگی رادر پرتوآزادی فزاینده به وجود آورند؛ازآن‌جا که دولت‌های عضومتعهد شده‌اندکه رعایت جهانی ومؤثر حقوق بشرو آزادی‌های اساسی رابا همکاری سازمان ملل متحدتضمین کنند؛ازآن‌جاکه برداشت مشترک درمورداین حقوق وآزادی‌ها برای اجرای کامل این تعهد کمال اهمیت رادارد،مجمع عمومی این اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشررا آرمان مشترک تمام مردمان وملت‌هااعلام می‌کند تا همه‌ی افرادوتمام نهادهای جامعه این اعلامیه راهمواره درنظرداشته باشندوبکوشند که به یاری آموزش و پرورش،رعایت این حقوق وآزادی‌ها راگسترش دهندوبا تدابیرفزاینده‌ی ملی و بین‌المللی، شناسایی واجرای جهانی ومؤثرآن‌هارا، چه درمیان خودمردمان کشورهای عضووچه درمیان مردم سرزمین‌هایی که درقلمروآن‌هاهستند،تأمین کنند.
ماده‌ی 1
تمام افراد بشرآزاد زاده می‌شوند وازلحاظ حیثیت وکرامت وحقوق با هم برابرند.همگی دارای عقل و وجدان هستند وبایدبایکدیگر باروحیه‌ای برادرانه رفتارکنند.
ماده‌ی 2
هر کس می‌تواند بی‌هیچ‌گونه تمایزی، به ویژه ازحیث نژاد،رنگ، جنس، زبان، دین،عقیده‌ی سیاسی یاهرعقیده‌ی دیگر،وهمچنین منشأملی یا اجتماعی،ثروت،ولادت یا هروضعیت دیگر،از تمام حقوق وهمه‌ی آزادی‌های ذکر شده دراین اعلامیه بهره‌مندگردد.به‌علاوه نبایدهیچ تبعیضی به عمل آیدکه مبتنی بروضع سیاسی،قضایی یابین‌المللی کشوریا سرزمینی باشدکه شخص به آن تعلق دارد،خواه این کشوریاسرزمین مستقل،تحت قیمومیت یاغیرخودمختارباشد،یا حاکمیت آن به شکلی محدود شده باشد.
ماده‌ی 3
هرفردی حق زندگی،آزادی وامنیت شخصی دارد.
ماده‌ی 4
هیچ‌کس رانبایددربردگی یا بندگی نگاه داشت:بردگی و دادوستد بردگان به هرشکلی که باشد،ممنوع است.
ماده‌ی 5
هیچ‌کس نباید شکنجه شود یا تحت مجازات یا رفتاری ظالمانه، ضدانسانی یا تحقیرآمیز قرار گیرد.
ماده‌ی 6
هر کس حق دارد که شخصیت حقوقی‌اش در همه‌جا به رسمیت شناخته شود.
ماده‌ی 7
همه در برابر قانون مساوی هستند و حق دارند بی‌هیچ تبعیضی از حمایت یکسان قانون برخوردار شوند. همه حق دارند در مقابل هر تبعیضی که ناقض اعلامیه‌ی حاضر باشد، و بر ضد هر تحریکی که برای چنین تبعیضی به عمل آید، از حمایت یکسان قانون بهره‌مند گردند.
ماده‌ی 8
در برابر اعمالی که به حقوق اساسی فرد تجاوز کنند ـ حقوقی که قانون اساسی یا قوانین دیگر برای او به رسمیت شناخته است ـ هر شخصی حق مراجعه‌ی مؤثر به دادگاه‌های ملی صالح را دارد.
ماده‌ی 9
هیچ‌کس را نباید خودسرانه توقیف، حبس یا تبعید کرد.
ماده‌ی 10
هر شخص با مساوات کامل حق دارد که دعوایش در دادگاهی مستقل و بی‌طرف، منصفانه و علنی رسیدگی شود و چنین دادگاهی درباره‌ی حقوق و الزامات وی، یا هر اتهام جزایی که به او زده شده باشد، تصمیم بگیرد.
ماده‌ی 11
1_ هر شخص که به بزه‌کاری متهم شده باشد، بی‌گناه محسوب می‌شود تا هنگامی که در جریان محاکمه‌ای علنی که در آن تمام تضمین‌های لازم برای دفاع او تأمین شده باشد، مجرم بودن وی به طور قانونی محرز گردد.
2_ هیچ‌کس برای انجام دادن یا انجام ندادن عملی که در موقع ارتکاب آن، به موجب حقوق ملی یا بین‌المللی جرم شناخته نمی شده است، محکوم نخواهد شد. همچنین هیچ مجازاتی شدیدتر از مجازاتی که در موقع ارتکاب جرم به آن تعلق می‌گرفت، درباره‌ی کسی اعمال نخواهد شد.
ماده‌ی 12
نباید در زندگی خصوصی، امور خانوادگی، اقامت‌گاه یا مکاتبات هیچ‌کس مداخله‌های خودسرانه صورت گیرد یا به شرافت و آبرو و شهرت کسی حمله شود. در برابر چنین مداخله‌ها و حمله‌هایی، برخورداری از حمایت قانون حق هر شخصی است.
ماده‌ی 13
1_ هر شخصی حق دارد در داخل هر کشور آزادانه رفت و آمد کند و اقامت‌گاه خود را برگزیند.
2_هر شخصی حق دارد هر کشوری، از جمله کشور خود را ترک کند یا به کشور خویش بازگردد.
ماده‌ی 14
1_ در برابر شکنجه، تعقیب و آزار، هر شخصی حق درخواست پناهندگی و برخورداری از پناهندگی را در کشورهای دیگر دارد.
2_در موردی که تعقیب واقعاً در اثر جرم عمومی و غیرسیاسی یا در اثر اعمالی مخالف با هدف‌ها و اصول ملل متحد باشد، نمی‌توان به این حق استناد کرد.
ماده‌ی 15
1_هر فردی حق دارد که تابعیتی داشته باشد.
2_ هیچ‌کس را نباید خودسرانه از تابعیت خویش، یا از حق تغییر تابعیت محروم کرد.
ماده‌ی 16
1_ هر مرد و زن بالغی حق دارند بی‌هیچ محدودیتی از حیث نژاد، ملیت، یا دین با هم‌دیگر زناشویی کنند و تشکیل خانواده بدهند. در تمام مدت زناشویی و هنگام انحلال آن، زن و شوهر در امور مربوط به ازدواج، حقوق برابر دارند.
2_ازدواج حتماً باید با رضایت کامل و آزادانه‌ی زن و مرد صورت گیرد.
3_ خانواده رکن طبیعی و اساسی جامعه است و باید از حمایت جامعه و دولت بهره‌مند شود.
ماده‌ی 17
1_ هر شخص به تنهایی یا به صورت جمعی حق مالکیت دارد.
2_ هیچ‌کس را نباید خودسرانه از حق مالکیت محروم کرد.
ماده‌ی 18
هر شخصی حق دارد از آزادی اندیشه، وجدان و دین بهره‌مند شود: این حق مستلزم آزادی تغییر دین یا اعتقاد و همچنین آزادی اظهار دین یا اعتقاد، در قالب آموزش دینی، عبادت‌ها و اجرای آیین‌ها و مراسم دینی به تنهایی یا به صورت جمعی، به طور خصوصی یا عمومی است.
ماده‌ی 19
هر فردی حق آزادی عقیده و بیان دارد و این حق مستلزم آن است که کسی از داشتن عقاید خود بیم و نگرانی نداشته باشد و در کسب و دریافت و انتشار اطلاعات و افکار، به تمام وسایل ممکن بیان و بدون ملاحظات مرزی آزاد باشد.
ماده‌ی 20
1_هر شخصی حق دارد از آزادی تشکیل اجتماعات، مجامع و انجمن‌های مسالمت‌آمیز بهره‌مند گردد.
2_ هیچ‌کس را نباید به شرکت در هیچ اجتماعی مجبور کرد.
ماده‌ی 21
1_هر شخصی حق دارد که در اداره‌ی امور عمومی کشور خود، مستقیماً یا به وساطت نمایندگانی که آزادانه انتخاب شده باشند، شرکت جوید.
2_ هر شخصی حق دارد با شرایط برابر به مشاغل عمومی کشور خود دست یابد.
3_ اراده‌ی مردم، اساس قدرت حکومت است: این اراده باید در انتخاباتی سالم ابراز شود که به‌طور ادواری صورت می‌پذیرد. انتخابات باید عمومی، با رعایت مساوات و با رأی مخفی یا به طریقه‌ای مشابه برگزار شود که آزادی رأی را تأمین کند.
ماده‌ی 22
هر شخص به عنوان عضو جامعه‌ی حق امنیت اجتماعی دارد و مجاز است به یاری مساعی ملی و همکاری بین‌المللی، حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ضروری برای حفظ حیثیت و کرامت و رشد آزادانه ی شخصیت خود را، با توجه به تشکیلات و منابع هر کشور، به دست آورد.
ماده‌ی 23
1_ هر شخص حق دارد کار کند، کار خود را آزادانه برگزیند، شرایط منصفانه و رضایت‌بخشی برای کار خواستار باشد و در برابر بی‌کاری حمایت شود.
2_ همه حق دارند که بی‌هیچ تبعیضی، در مقابل کار مساوی، مزد مساوی بگیرند.
3_ هر کسی که کار می‌کند حق دارد مزد منصفانه و رضایت‌بخشی دریافت دارد که زندگی او و خانواده‌اش را موافق حیثیت و کرامت انسانی تأمین کند و در صورت لزوم با دیگر وسایل حمایت اجتماعی کامل شود.
4_ هر شخصی حق دارد که برای دفاع از منافع خود با دیگران اتحادیه تشکیل دهد و یا به اتحادیه‌های موجود بپیوندد.
ماده‌ی 24
هر شخص حق استراحت، فراغت و تفریح دارد و به ویژه باید از محدودیت معقول ساعات کار و مرخصی‌ها و تعطیلات ادواری با دریافت حقوق بهره‌مند شود.
ماده‌ی 25
1_هر شخص حق دارد که از سطح زندگی مناسب برای تأمین سلامتی و رفاه خود و خانواده‌اش، به ویژه از حیث خوراک، پوشاک، مسکن، مراقبت‌های پزشکی و خدمات اجتماعی ضروری برخوردار شود؛ همچنین حق دارد که در مواقع بی‌کاری، بیماری، نقص عضو، بیوه‌گی، پیری یا در تمام موارد دیگری که به عللی مستقل از اراده‌ی خویش وسایل امرار معاش‌اش را از دست داده باشد، از تأمین اجتماعی بهره‌مند گردد.
2_ مادران و کودکان حق دارند که از کمک و مراقبت ویژه برخوردار شوند. همه‌ی کودکان، اعم از آن که در پی ازدواج یا بی‌ازدواج زاده شده باشند، حق دارند که از حمایت اجتماعی یکسان بهره‌مند گردند.
ماده‌ی 26
1_هر شخص حق دارد که از آموزش و پرورش بهره‌مند شود. آموزش و پرورش، و دست‌کم آموزش ابتدایی و پایه باید رایگان باشد. آموزش ابتدایی اجباری است. آموزش فنی و حرفه‌ای باید همگانی شود و دست‌یابی به آموزش عالی باید با تساوی کامل برای همه امکان‌پذیر باشد تا هر کس بتواند بنا به استعداد خود از آن بهره‌مند گردد.
2_ هدف آموزش و پرورش باید شکوفایی همه‌جانبه‌ی شخصیت انسان و تقویت رعایت حقوق بشر و آزادی‌های اساسی باشد. آموزش و پرورش باید به گسترش حسن تفاهم، دگرپذیری و دوستی میان تمام ملت‌ها و تمام گروه‌های نژادی یا دینی و نیز به گسترش فعالیت‌های ملل متحد در راه حفظ صلح یاری رساند.
3_ پدر و مادر در انتخاب نوع آمزش و پرورش برای فرزندان خود، بر دیگران حق تقدم دارند.
ماده‌ی 27
1_هر شخص حق دارد آزادانه در زندگی فرهنگی اجتماع سهیم و شریک گردد و از هنرها و به ویژه از پیشرفت علمی و فواید آن بهره‌مند شود.
2_ هر کس حق دارد از حمایت منافع معنوی و مادی آثار علمی، ادبی یا هنری خود برخوردار گردد.
ماده‌ی 28
هر شخص حق دارد خواستار برقراری نظمی در عرصه‌ی اجتماعی و بین‌المللی باشد که حقوق و آزادی‌های ذکر شده در این اعلامیه را به تمامی تأمین و عملی سازد.
ماده‌ی 29
1_ هر فرد فقط در برابر آن‌جامعه‌ای وظایفی بر عهده دارد که رشد آزادانه و همه‌جانبه‌ی او را ممکن می‌سازد.
2_ هر کس در اعمال حقوق و بهره‌گیری از آزادی‌های خود فقط تابع محدودیت‌هایی قانونی است که صرفاً برای شناسایی و مراعات حقوق و آزادی‌های دیگران و برای رعایت مقتضیات عادلانه‌ی اخلاقی و نظم عمومی و رفاه همگانی در جامعه‌ای دموکراتیک وضع شده‌اند.
3_ این حقوق و آزادی‌ها در هیچ موردی نباید برخلاف هدف‌ها و اصول ملل متحد اعمال شوند.
ماده‌ی 30
هیچ یک از مقررات اعلامیه‌ی حاضر نباید چنان تفسیر شود که برای هیچ دولت، جمعیت یا فردی متضمن حقی باشد که به موجب آن برای از بین بردن حقوق و آزادی‌های مندرج در این اعلامیه فعالیتی انجام دهد یا به عملی دست بزند.
در ترجمه‌ی این اعلامیه از سه منبع زیر بهره گرفته شده است:
1_ داریوش آشوری، دانشنامه‌ی سیاسی، انتشارات سهروردی و مروارید، تهران، 1366، صص 133 ـ 138
2_هوشنگ ناصرزاده (گردآورنده)، اعلامیه‌های حقوق بشر، انتشارات جهاد دانشگاهی، تهران، 1372، صص 12 ـ 17
3_«اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر»، ترجمه‌ی علی میرزایی با همکاری رضا رضایی، نگاه نو، شماره‌ی 37، تابستان 1377، صص 190 ـ 196